Көркем әдебиетті аудару - бұл нағыз шығармашылық процесс. Көркем шығармалардың аудармашысын заңды түрде жазушы деп атауға болады. Ол шетел тілдерінің бірінен кітап аударғанда оны іс жүзінде нөлден жасайды.
Кәсіби аудармашылар көркем аударманы өз жұмысының қиын салаларының бірі деп санайды. Оны сөйлемдердің үйлесімділігі мен стильдің сақталуын қажет етпейтін іскери немесе ілеспе аудармамен салыстыруға болмайды.
Көркем аударманың негізгі ерекшеліктері
Шығарма қай тілде жазылғанына қарамастан, көркем аударма өзінің атмосферасын және авторлық стилін сақтауы керек. Сонымен бірге көркем аударма сөзбе-сөз болмауы керек. Керісінше, бұл дәлдікті қажет етпейтін өте бос, еркін аударма.
Көркем аударманың бір ерекшелігі - түпнұсқа мәтіннің ерекшеліктерімен байланысы. Аудармашыға көбінесе фразеологиялық тіркестермен немесе сөздермен ойнаумен жұмыс жасау керек. Егер олар сөзбе-сөз аударылса, мәтіннің мағынасы жоғалады. Бұған жол бермеу үшін аудармашы осыған ұқсас сөз тіркестерін тауып, мәтін аударылып жатқан тілдегі сөздермен ойнауы керек. Осылайша, ол оның авторының шығармасына тән юморды сақтай алады.
Көркем шығарманың шынымен лайықты аудармасын тек жазуға сыйлықпен аудармашы жасай алады. Шығармашылық қабілеті бар аудармашы ғана оқырмандарда түпнұсқаны оқығанда пайда болатын сезім мен тәжірибені оята алады.
Көркем аударманың тағы бір ерекшелігі - дәуір стиліне және шығармада көрініс тапқан дәуірдің мәдени контекстіне сәйкестігі. Ол үшін аудармашы шығарма қай дәуірге тиесілі екенін, сонымен қатар іс-әрекет болып жатқан елдің мәдениеті мен дәстүрлерін зерттеуі керек.
Поэзияның аудармасы
Ең үлкен қиындық - поэзияны аудару. Сөзбе-сөз аудармадағы кез-келген өлең сөздердің жиынтығына айналады. Аудармашы оны қайта құруы керек. Сондықтан кәсіби ақындар көбінесе поэзия аудармасымен айналысады, кейде Валерий Брюсов, Борис Пастернак, Самуил Маршак сияқты көрнекті ақындар. Кейде поэтикалық аударма мүлдем тәуелсіз, төл туындыға айналады, ал оның аудармашысы толыққанды авторға айналады. Мысалы, бұл Гетенің Василий Андреевич Жуковский аударған «Орман патшасы» романтикалық балладасымен болды.
Бүгінде, өкінішке орай, барлығы бірдей шет тілдерін білмейді, көптеген туындылар планетаның түкпір-түкпірінде, ең алдымен, көркем әдебиет аудармашыларының өнерінің арқасында өз оқырмандарын табуда.
